Συχνές Ερωτήσεις

Στις 31 Αυγούστου 2002, το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών και το Χρηματιστήριο Παραγώγων Αθηνών συγχωνεύτηκαν με τη νέα επωνυμία ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. με σκοπό την υποστήριξη και παρακολούθηση συναλλαγών επί κινητών αξιών και παραγώγων προϊόντων, λοιπών χρηματιστηριακών προϊόντων, τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς και τη προστασία του επενδυτικού κοινού καθώς και κάθε άλλη συναφή δραστηριότητα. Στα κείμενα του Derivatives.gr, για λόγους κατανόησης της θεωρίας των νέων προϊόντων, το ΧΑΑ και ΧΠΑ αντιμετωπίζονται ως δύο (θεωρητικά πλέον) ξεχωριστά κομμάτια της αγοράς. Στη πράξη όμως μετά τη συγχώνευση τον Αύγουστο του 2002, είναι μία εταιρία. Αυτός ο διαχωρισμός δεν δημιουργεί καμία σύγχυση εφόσον αποφασίσετε να προχωρήσετε σε όποιου είδους συναλλαγές τόσο στη τρέχουσα αγορά του Χ.Α. όσο και στην αγορά παραγώγων του Χ.Α.

Αγορά spot θεωρείται αυτή όπου οι συναλλαγές στους τίτλους γίνονται με μετρητά και σε διάστημα 1-3 ημερών. Στην αγορά των παραγώγων η συναλλαγή (παράδοση και πληρωμή) γίνεται σε μελλοντική ημερομηνία (κοντινή ή μακρινή). Το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών είναι η spot αγορά και το Χρηματιστήριο Παραγώγων Αθηνών είναι η αγορά για τα Δικαιώματα Προαίρεσης και τα ΣΜΕ όπου η παράδοση και η πληρωμή γίνονται σε μελλοντική ημερομηνία.

Η οργανωμένη χρηματιστηριακή αγορά είναι αυτή όπου υπάρχει τυποποίηση για τα προϊόντα που συναλλάσσονται σε αυτή. Το ΧΠΑ είναι τυποποιημένη αγορά μιας και τα Συμβόλαια που αγοράζουν και πουλούν οι ενδιαφερόμενοι είναι τυποποιημένα. Αυτό σημαίνει ότι οι ημερομηνίες λήξης και οι τιμές εξάσκησης των Συμβολαίων και των Δικαιωμάτων Προαίρεσης καθορίζονται εξαρχής από το ΧΠΑ και παραμένουν σταθερές για όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Τα θεσμικά όργανα στην αγορά αυτή είναι το ΧΠΑ και η ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π η οποία εκκαθαρίζει τις συναλλαγές.
Η εξωχρηματιστηριακή αγορά είναι ένα δίκτυο μεταξύ των μεγάλων θεσμικών επενδυτών όπου τα παράγωγα που δημιουργούνται εξυπηρετούν τις ανάγκες των θεσμικών και αναφέρονται σε αυτούς που λαμβάνουν μέρος σε αυτό το δίκτυο. Το θεσμικό πλαίσιο για την εξωχρηματιστηριακή αγορά το ελέγχουν και το ρυθμίζουν οι ίδιοι θεσμικοί επενδυτές. Αυτό τους δίνει τη δυνατότητα να "ράβουν" συγκεκριμένα παράγωγα προϊόντα για τα μέτρα τους και να εξυπηρετούν τις ανάγκες τους. Η αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ τους είναι ο άγραφος κανόνας που ισχύει στο δίκτυο της εξωχρηματιστηριακής αγοράς. Το ρόλο της ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. για θέματα εκκαθάρισης τον αναλαμβάνουν και πάλι οι ίδιοι.

Τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (Futures) ή αλλιώς ΣΜΕ είναι τυποποιημένα προϊόντα και συναλλάσσονται στο χώρο του Χρηματιστηρίου Παραγώγων Αθηνών. Λόγω της τυποποίησής τους, έχουν υψηλή ρευστότητα και εμπορευσιμότητα. Αντίθετα, τα Προθεσμιακά Συμβόλαια (Forwards) είναι εξατομικευμένα προϊόντα και διαμορφώνονται ανάλογα με τις ανάγκες του επενδυτή (customized). Διαπραγματεύονται κυρίως στην εξωχρηματιστηριακή αγορά (Over the Counter) δηλαδή σε ένα οργανωμένο δίκτυο μεταξύ θεσμικών επενδυτών. Αυτό τα καθιστά επίσης λιγότερο εμπορεύσιμα.

Στα ΣΜΕ ο αγοραστής και ο πωλητής υποχρεούνται να εκπληρώσουν την υπόσχεσή τους κατά την ημέρα λήξης των συμβολαίων (Ο αγοραστής δέχεται την παράδοση δηλαδή την αγορά του υποκείμενου τίτλου και ο πωλητής τον παραδίδει δηλαδή τον πουλάει στη προσυμφωνημένη τιμή). Στα Δικαιώματα Προαίρεσης (Options) ο αγοραστής έχει το δικαίωμα και όχι την υποχρέωση (πλεονέκτημα) να αγοράσει (εξασκώντας το δικαίωμα) τις μετοχές εάν είναι Δικαίωμα Αγοράς (Call) ή να πουλήσει (εξασκώντας το δικαίωμα) τις μετοχές εάν αυτό είναι Δικαίωμα Πώλησης (Put). Ο πωλητής από την άλλη μεριά έχει την υποχρέωση και μόνον αυτή να αγοράσει δηλαδή τις μετοχές οποιαδήποτε στιγμή του ζητηθεί εάν είναι Δικαίωμα Πώλησης (Put) και να πουλήσει τις μετοχές οποιαδήποτε στιγμή του ζητηθεί εάν είναι Δικαίωμα Αγοράς (Call) στην τιμή εξάσκησης.

Για τα ΣΜΕ είναι οι εξής:

1. Αγορά ΣΜΕ (Long Future) όταν οι βλέψεις που έχουμε για την αγορά είναι ανοδικές.
2. Πώληση ΣΜΕ (Short Future) όταν οι βλέψεις που έχουμε για την αγορά είναι καθοδικές.

Για τα Δικαιώματα Προαίρεσης είναι οι εξής:

1. Αγορά Δικαιώματος Αγοράς (Long Call) όταν οι βλέψεις που έχουμε για την μετοχή είναι ανοδικές.
2. Πώληση Δικαιώματος Αγοράς (Short Call) όταν οι βλέψεις που έχουμε για την μετοχή είναι καθοδικές ή στάσιμες.
3. Αγορά Δικαιώματος Πώλησης (Long Put) όταν οι βλέψεις που έχουμε για την μετοχή είναι καθοδικές.
4. Πώληση Δικαιώματος Πώλησης (Short Put) όταν οι βλέψεις που έχουμε για την μετοχή είναι ανοδικές ή στάσιμες.

Στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών οι ώρες συναλλαγών για μετοχές του FTSE/ASE 20 είναι:

1. 10:15 έως 10:29 Auction
2. 10:30 έως 13:45 Trading
3. 13:45 έως 13:59 Auction
4. 14:00 έως 17:00 Trading
5. 17:00 έως 17:03 Auction
6. 17:04 έως 17:20 Trading στην τιμή VWAP της ημέρας

Στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών οι ώρες συναλλαγών για μετοχές του FTSE 40 Mid Cap είναι:

1. 10:15 έως 10:28 Auction
2. 10:30 έως 12:00 Trading
3. 12:00 έως 13:58 Auction
4. 14:00 έως 17:00 Trading
5. 17:00 έως 17:20 Trading στην τιμή VWAP της ημέρας

Όσον αφορά τους υπόλοιπους μετοχικούς τίτλους, η διαπραγμάτευσή τους αφορά λίγες ώρες την ημέρα.

Οι βάσεις για την αγορά των παραγώγων τέθηκαν με το νόμο 2533/97 (ΦΕΚ Α΄ 228/11/11/97) ο οποίος δίνει λεπτομερώς το θεσμικό πλαίσιο αυτής της αγοράς.
Ο λόγος που ξεκίνησε η αγορά των παραγώγων είναι κυρίως για να δώσει τη δυνατότητα εναλλακτικών επενδυτικών εργαλείων στους επενδυτές να προστατεύσουν τα χαρτοφυλάκιά τους στο ΧΑΑ.

Ο ρόλος του Χρηματιστηρίου Παραγώγων Αθηνών και της Εταιρίας Εκκαθάρισης Συναλλαγών επί των Παραγωγών είναι να οργανώσουν την επίσημη αγορά των παραγώγων προϊόντων στην Ελλάδα. Η συνεχόμενη υποστήριξη των συναλλαγών καθώς και ο έλεγχος της αγοράς από τα δύο όργανα, είναι το κύριο μέλημά τους ώστε να αποφεύγονται δυσάρεστα γεγονότα τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν την αγορά των παραγώγων σε αδιέξοδο.

Ειδικός Διαπραγματευτής Α είναι αυτός που έχει το δικαίωμα να καταρτίζει συναλλαγές για συμφέρον των επενδυτών-πελατών του και για προσωπικό του συμφέρον δίνοντας τιμές είτε για αγορά είτε για πώληση.

Ειδικός Διαπραγματευτής Β είναι αυτός που έχει το δικαίωμα να καταρτίζει συναλλαγές για συμφέρον των επενδυτών του και για προσωπικό του συμφέρον παρέχοντας όμως τιμές για αγορά και πώληση ταυτόχρονα. Η διαφορά τους με τον Ειδικό Διαπραγματευτή Α είναι ότι συμβάλλουν στην καθημερινή ομαλή εξέλιξη και λειτουργία της αγοράς δίνοντας συνεχώς τιμές για αγορά και πώληση δημιουργώντας έτσι ρευστότητα στην αγορά. Η ειδική διαπραγμάτευση Β απαιτεί υψηλές γνώσεις διαχείρισης κινδύνου καθώς και άριστη τεχνολογική υποδομή.

Απλό Μέλος του ΧΠΑ θεωρείται αυτό που διαβιβάζει μόνον τις εντολές των πελατών τους για αγοραπωλησία επί των παραγώγων.

Η τράπεζα Περιθωρίου Ασφάλισης έχει κύρια δραστηριότητά της την διαφύλαξη των ρευστών διαθεσίμων των επενδυτών που χρησιμοποιούνται ως περιθώριο ασφάλισης (margin). Λαμβάνει δηλαδή την εγγύηση που καταβάλλουν σε ρευστά οι επενδυτές πριν ανοίξουν θέσεις στα παράγωγα.

Τα χρήματα που καταβάλλονται στην τράπεζα Περιθωρίου Ασφάλισης, τοκίζονται σε τοκοφόρο λογαριασμό με το εκάστοτε επιτόκιο της αγοράς.

Η τράπεζα Διακανονισμού έχει κύρια δραστηριότητά της τον διακανονισμό των συναλλαγών επί των παραγώγων μεταξύ της ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. και των μελών της ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π.

Το Σεπτέμβριο του 1997, το ΧΑΑ σε συνεργασία με τον διεθνή οργανισμό FTSE International, εισήγαγαν τον δείκτη FTSE/ASE-20. Ο Δείκτης αποτελείται από 20 εταιρίες οι οποίες είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών. Μεταξύ των κριτηρίων εισαγωγής στον Δείκτη είναι η εμπορευσιμότητα των μετοχών που τον απαρτίζουν και το μέγεθος της κεφαλαιοποίησής τους. Ο FTSE 20 είναι πολυκλαδικός δείκτης διότι οι εταιρίες που τον συνθέτουν προέρχονται από διαφορετικούς κλάδους της αγοράς. Ο FTSE-40, ο οποίος δημιουργήθηκε από τη FTSE International, εξίσου πολυκλαδικός, συμπεριλαμβάνει 40 μετοχές του ΧΑΑ.
Το FTSE είναι κατοχυρωμένο εμπορικό σήμα του χρηματιστηρίου του Λονδίνου και των Financial Times και χρησιμοποιείται από το ΧΑΑ με άδεια από τη FTSE International.

Στο FTSE 20, το μέγεθος του Συμβολαίου είναι ο πολλαπλασιαστής 5 ευρώ για κάθε μονάδα του δείκτη. Για παράδειγμα, εάν ο FTSE 20 βρίσκεται στις 2.400 μονάδες, το ΣΜΕ έχει ονομαστική αξία (2.400 x 5 ευρώ) 12.000 ευρώ.
Για το Δικαίωμα Προαίρεσης (Δικαίωμα Αγοράς ή Πώλησης) στο FTSE 20, ο πολλαπλασιαστής είναι τα 5 ευρώ. Δηλαδή αν ένα Δικ. Αγοράς κοστίζει 15 μονάδες αυτό μεταφράζεται σε 15 μονάδες x 5 ευρώ=75 ευρώ.

Το περιθώριο ασφαλείας είναι η εγγύηση που πρέπει να καταβάλλει ο επενδυτής που πρόκειται να ανοίξει θέσεις στα παράγωγα. Αυτή η εγγύηση μπορεί να καταβληθεί είτε σε μορφή χρηματικών διαθεσίμων είτε σε μορφή αξιογράφων (μετοχές και ομόλογα). Για το FTSE 20 το περιθώριο ασφαλείας είναι 14% επί της θέσεως που ανοίγει ο επενδυτής.

Ο υπολογισμός του περιθωρίου ασφαλείας υπολογίζεται μέσω του μοντέλου Risk Valuation (RI.VA) το οποίο υπολογίζει τη μέγιστη αρνητική μεταβολή των ανοικτών θέσεων ανάλογα με την διακύμανση (μεταβλητότητα) των τιμών των υποκείμενων τίτλων.

Μπορείτε να ενεχυριάσετε όλες τις κοινές μετοχές κύριας αγοράς του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών που αποτιμώνται από 60% έως 80% ανάλογα με τη μετοχή και να το χρησιμοποιήσετε ως περιθώριο ασφάλειας για να κάνετε συναλλαγές στα παράγωγα.

Εάν τα μέλη του Χ.Π.Α. που παίρνουν μέρος στην διαπραγμάτευση των παραγώγων συμβολαίων θεωρήσουν ότι κάποιες μετοχές ενέχουν υψηλό κίνδυνο και δεν διασφαλίζουν την συναλλαγή, έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν την ενεχυρίαση της συγκεκριμένης μετοχής ή να χρησιμοποιήσουν μικρότερα ποσοστά αποτίμησης.

Τα παράγωγα προϊόντα μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε για δύο λόγους:

1. Για να ασφαλίσετε τα χαρτοφυλάκιά σας σε περίπτωση αρνητικής πορείας από αυτή που είχατε προβλέψει για την αγορά ή για μία συγκεκριμένη μετοχή.
2. Για κερδοσκοπία μέσω της μόχλευσής που προσφέρουν (σαφώς ο επενδυτής θα πρέπει να γνωρίζει τα δικαιώματά του και τις υποχρεώσεις του καθώς και τους αυξημένους κινδύνους που υπάρχουν στην περίπτωση που αποφασίσει να κερδοσκοπήσει)

Υπάρχουν τα παρακάτω είδη παραγώγων που διαπραγματεύονται στην Χρηματιστηριακή Αγορά των Παραγώγων:

1. ΣΜΕ (Future)στον FTSE 20
2. ΣΜΕ (Future) σε Ορισμένες Μετοχές
3. Δικαίωμα Προαίρεσης (Option) στο FTSE 20
4. Μετοχικά Δικαιώματα Προαίρεσης (Stock Options)

Όχι. Μόνον χρηματιστηριακές εταιρίες, ΕΠΕΥ ή και ΕΛΔΕ όπου έχουν επαγγελματίες με μία από τις παρακάτω πιστοποιήσεις που δίνει το ΧΠΑ:

1. Πιστοποιητικό Ειδικού Διαπραγματευτή (Market Maker).
2. Πιστοποιητικό Συμβούλου Πελατών.

Η πώληση Δικαιώματος Αγοράς (Short Call) ή Δικαιώματος Πώλησης (Short Put) ακάλυπτα (δηλαδή χωρίς να έχετε τις μετοχές που να αντιστοιχούν στα συμβόλαια των δικαιωμάτων) είναι οι πιο επικίνδυνες στρατηγικές και δεν ενδείκνυνται για τους μη-επαγγελματίες αλλά πολλές φορές και για τους ίδιους επαγγελματίες. Με άλλα λόγια η ακάλυπτη πώληση Δικαιωμάτων Αγοράς ή Πώλησης μπορεί να σας κάψει απεριόριστα.
Επίσης, το ίδιο προσοχή χρειάζεται σε αγορές ή πωλήσεις ΣΜΕ ιδιαίτερα σε μία γρήγορη αγορά που χαρακτηρίζεται με υψηλή μεταβλητότητα. Η ΥΠΑΡΞΗ STOP LOSS ΣΕ ΚΑΘΕ ΑΓΟΡΑ Ή ΠΩΛΗΣΗ ΣΜΕ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ.

Η 3η Παρασκευή του μήνα λήξης θεωρείται η ημέρα που λήγουν τα Δικαιώματα Προαίρεσης (Options: Calls & Puts).

Η 3η Παρασκευή του μήνα λήξης θεωρείται η ημέρα που λήγουν τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (Futures).

Πριν από μερικά χρόνια, οι συναλλαγές στο χώρο του χρηματιστηρίου γινόταν με τη μέθοδο της αντιφώνησης (outcry). Τα ενδιαφερόμενα-αντισυμβαλλόμενα μέρη συγκεντρωνόταν και φωνάζανε μεταξύ τους τις τιμές στις οποίες ήθελαν να συναλλάξουν συγκεκριμένα τεμάχια μετοχών. Οι συμβολισμοί με χειρονομίες επίσης ήταν ένας άλλος τρόπος επικοινωνίας μετάδοσης της πληροφορίας. Αυτό συνέβαινε επίσης και στα χρηματιστήρια του εξωτερικού.
Σήμερα ο τρόπος που λαμβάνουν μέρος οι συναλλαγές στο ΧΑΑ και στο ΧΠΑ είναι εντελώς διαφορετικός. Οι συναλλαγές διεκπεραιώνονται μέσα από ένα ηλεκτρονικό σύστημα συναλλαγών που ονομάζεται Ο.Α.Σ.Η.Σ. (Ολοκληρωμένο Αυτόματο Σύστημα Ηλεκτρονικών Συναλλαγών). Ο συναλλασσόμενος (χρηματιστηριακή εταιρία) διαβιβάζει την εντολή αγοράς ή πώλησης (limit or market order) στο σύστημα και αμέσως γίνεται η αντιστοιχία δηλαδή το ταίριασμα (matching) της εντολής του με τις εντολές που έχουν διαβιβάσει άλλοι συναλλασσόμενοι. Προκειμένου να λάβουν μέρος οι συναλλαγές στο Ο.Α.Σ.Η.Σ. απαραίτητη προϋπόθεση είναι όλοι οι συναλλασσόμενοι στο σύστημα να χρησιμοποιούν Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές και να πληρούν τα κριτήρια που θέτουν το ΧΠΑ και το ΧΑΑ.
Το σχεδιάγραμμα παρακάτω απεικονίζει τον τρόπο που επικοινωνούν τα αντισυμβαλλόμενα μέρη.

Ο τύπος εξάσκησης είναι Ευρωπαϊκός (European Style) δηλαδή ο κάτοχός τους έχει το δικαίωμα να τα εξασκήσει μόνον κατά τη λήξη του συμβολαίου. Παρόλα αυτά, εξάσκηση στο δείκτη δεν λαμβάνει μέρος με αποτέλεσμα να κλείνει η θέση με χρηματικό διακανονισμό δηλαδή χρεωπίστωση ρευστού μεταξύ του αγοραστή και του πωλητή.

Ο τύπος εξάσκησης θα είναι Αμερικάνικος (American Style) δηλαδή ο κάτοχός τους θα έχει το δικαίωμα να τα εξασκήσει οποιαδήποτε χρονική στιγμή στη διάρκεια ζωής του συμβολαίου.

Για τον υπολογισμό της Ημερήσιας Τιμής Εκκαθάρισης των ΣΜΕ στο FTSE 20 ισχύουν τα παρακάτω:

• Για όλες τις σειρές με πράξεις μεταξύ 16:50 - 17:00, η τιμή εκκαθάρισης είναι ο σταθμισμένος μέσος όρος των πράξεων στα ΣΜΕ στο συγκεκριμένο δεκάλεπτο. Εάν δεν υπάρχουν πράξεις κατά την παραπάνω περίοδο, ως τιμή εκκαθάρισης λαμβάνεται η τιμή εκκαθάρισης της προηγούμενης ημέρας συν το ποσοστό μεταβολής του μήνα ρευστότητας της ημέρας.
• Για μία νέα σειρά χωρίς ανοικτές θέσεις δεν υπάρχει τιμή εκκαθάρισης. Σε περίπτωση που δεν πραγματοποιηθούν πράξεις, εφόσον υπάρχουν θέσεις, θα υπολογιστεί τιμή εκκαθάρισης βάσει αλγορίθμου.
• Στη λήξη των συμβολαίων, ως τιμή εκκαθάρισης λαμβάνεται η τιμή κλεισίματος της υποκείμενης αγοράς όπως αυτή προκύπτει από τη δημοπρασία που γίνεται ειδικά και μόνο την ημέρα της λήξης μεταξύ 13:45-14:00.

Ένα Συμβόλαιο Μελλοντικής Εκπλήρωσης συναλλάσσεται στο premium όταν η τιμή του συμβολαίου που αλλάζει χέρια στην αγορά είναι μεγαλύτερη από τη θεωρητική του τιμή.

Ένα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης συναλλάσσεται στο discount όταν η τιμή του συμβολαίου που αλλάζει χέρια στην αγορά είναι μικρότερη από τη θεωρητική του τιμή.

Υποθέτουμε τα παρακάτω στοιχεία στο παράδειγμά μας:

Ο τύπος που μας δίνει τη Θεωρητική Τιμή του συμβολαίου στην αγορά, δηλαδή την τιμή που με τα παραπάνω δεδομένα θα έπρεπε να συναλλάσσεται το ΣΜΕ στην αγορά ούτε υπερτιμημένο, ούτε υποτιμημένο, είναι ο παρακάτω:

Τρέχουσα Τιμή Δείκτη  * {1+ [(ετήσιο επιτόκιο-μερίσματα) * (υπολειπόμενες ημέρες έως τη λήξη/365 ημέρες)]}

και στην περίπτωση του παραδείγματός μας αν αντικαταστήσουμε τα νούμερά μας θα έχουμε

2.200 * {1+ [(0,0725-0,01) * (15/365)]}= 2.200 *{1+ [0,0625 * 0,041]}= 2.200 *{1+0,00256}= 2.200 *1,00256= 2.205,6

Η τιμή 2.205,6 είναι η θεωρητική ή δίκαιη τιμή του Συμβολαίου Μελλοντικής Εκπλήρωσης. Η διαφορά της τιμής του ΣΜΕ στην αγορά με τη θεωρητική του τιμή είναι: 2.235 - 2.205,6 = +29,4 μονάδες ή 1,33% επί της θεωρητικής τιμής. Δηλαδή, το ΣΜΕ στην αγορά είναι ακριβότερο από τη θεωρητική του τιμή κατά 29,4 μονάδες ή 1,33 % Τότε, λέμε ότι το συμβόλαιο συναλλάσσεται με premium 1,33%.

Ένα ακόμη παράδειγμα:

Η θεωρητική τιμή του ΣΜΕ είναι, όπως την υπολογίσαμε παραπάνω, 2.205,6 μονάδες. Η διαφορά της τιμής του ΣΜΕ στην αγορά με τη θεωρητική του τιμή είναι: 2.185 - 2.205,6 = -20,6 μονάδες ή 0,93%επί της θεωρητικής τιμής. Δηλαδή, το ΣΜΕ στην αγορά είναι φθηνότερο από τη θεωρητική του τιμή κατά 20,6μονάδες ή 0,93 % Τότε, λέμε ότι το συμβόλαιο συναλλάσσεται με discount 0,93%. Σ' αυτή την περίπτωση μάλιστα βρίσκεται χαμηλότερα και από την τρέχουσα τιμή του υποκείμενου δείκτη.

Η διαφορά μεταξύ των δύο είναι ότι η Τιμή του Συμβολαίου στην Αγορά καθορίζεται από τις δυνάμεις προσφοράς και ζήτησης ενώ η Θεωρητική Τιμή του Συμβολαίου εξάγεται από μαθηματική φόρμουλα με την εισαγωγή συγκεκριμένων παραμέτρων.

Ασφάλιστρο ή αντίτιμο (premium) του Δικαιώματος Αγοράς ή του Δικαιώματος Πώλησης είναι το ποσό που πληρώνει ο αγοραστής του Δικαιώματος Αγοράς ή Πώλησης στον πωλητή του Δικαιώματος Αγοράς ή Πώλησης. Πολλές φορές θα το συναντήσετε ως "Τιμή Δικαιώματος Αγοράς ή Πώλησης". Το ποσό αυτό είναι το πριμ που πρέπει να πληρώσει ο αγοραστής στον πωλητή για να έχει το δικαίωμα να αγοράσει ή να πουλήσει 100 τεμάχια της μετοχής στη συμφωνημένη τιμή οποιαδήποτε στιγμή πριν ή κατά την ημερομηνία λήξης του δικαιώματος.
Το πριμ είναι απαραίτητο, διότι ο πωλητής του δικαιώματος είναι υποχρεωμένος να εκτελέσει την εντολή του αγοραστή του δικαιώματος εάν και όποτε ο δεύτερος το θελήσει. Από την άλλη, ο αγοραστής του δικαιώματος δεν είναι υποχρεωμένος να εξασκήσει το δικαίωμά του, εάν δεν τον συμφέρει. Επομένως ο πωλητής αναλαμβάνει ρίσκο για το οποίο πρέπει να αποζημιωθεί. Η αποζημίωσή του είναι το ασφάλιστρο ή αντίτιμο του Δικαιώματος Προαίρεσης το οποίο εισπράττει από τον αγοραστή.

Υπάρχουν και ποσοτικοί αλλά και μη ποσοτικοί παράγοντες που καθορίζουν την τιμή του Δικαιώματος Προαίρεσης. Αναλυτικότερα:

Ποσοτικοί Παράγοντες

1. Τιμή Υποκείμενου Εργαλείου (Μετοχής ή Δείκτη)
2. Τιμή Εξάσκησης
3. Χρόνος που υπολείπεται έως τη λήξη
4. Μεταβλητότητα
5. Μερίσματα
6. Επιτόκιο χωρίς κίνδυνο

Μη Ποσοτικοί Παράγοντες μπορεί να είναι μεταξύ άλλων

1. Ανακοινώσεις Εταιριών (Συγχωνεύσεις, εξαγορές, νέα στρατηγικά σχέδια εταιριών)
2. Ρευστότητα της αγοράς στα συγκεκριμένα συμβόλαια
3. Ψυχολογία της αγοράς
4. Η απόδοση γενικά της αγοράς στο σύνολό της

Τα Μοντέλα Θεωρητικής Αποτίμησης που υπάρχουν είναι τα παρακάτω:

1. Black Sholes and Merton (1973)
2. Cox-Ross-Rubinstein Binomial (1979)
3. Barone-Adesi and Whaley (1987)

Το μοντέλο που χρησιμοποιείται περισσότερο και είναι αποδεκτό από την πλειοψηφία των επαγγελματιών στην αγορά είναι το μοντέλο του Black Sholes and Merton.

Τα παράγωγα προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον ιδιώτη επενδυτή έως τον θεσμικό επενδυτή. Θεσμικοί επενδυτές μπορεί να είναι Τράπεζες, Αμοιβαία Κεφάλαια, Διαχειριστές Μεγάλων Ιδιωτικών Κεφαλαίων (Hedge Funds), Ασφαλιστικά Ταμεία και Εταιρίες, Δημόσιες Εταιρίες, Επενδυτικές Εταιρίες, Ιδιωτικές Επιχειρήσεις. Η χρήση τους συνήθως από τις παραπάνω εταιρίες γίνεται για την αντιστάθμιση των κινδύνων στα χαρτοφυλάκια των Διαχειριστών και λιγότερο για κερδοσκοπικούς λόγους.

Τα είδη Μελών της ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. είναι τα παρακάτω:

1. Μη Εκκαθαριστικό Μέλος, είναι το μέλος το οποίο ενώ καταρτίζει συναλλαγές για τους πελάτες του ή για ίδιο λογαριασμό του, δεν έχει το δικαίωμα να εκκαθαρίζει τις συναλλαγές. Οι συναλλαγές εκκαθαρίζονται από κάποιο Αμεσο ή Γενικό Εκκαθαριστικό Μέλος της ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π.
2. Αμεσο Εκκαθαριστικό Μέλος, είναι το μέλος το οποίο καταρτίζει και εκκαθαρίζει τις συναλλαγές που πραγματοποιεί είτε για τους πελάτες του είτε για ίδιο λογαριασμό του.
3. Γενικό Μέλος ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π., είναι το μέλος που μπορεί να εκκαθαρίζει τις συναλλαγές που καταρτίζει οποιοδήποτε μέλος του Χ.Π.Α.

Ένας πωλητής Δικαιώματος Προαίρεσης πρέπει πάντα να έχει ρευστά διαθέσιμα, τουλάχιστον ίσα με την εσωτερική αξία των συμβολαίων που έχει πουλήσει π.χ. Αν έχει πουλήσει 10 συμβόλαια Δικ. Αγοράς της Εθνικής Τράπεζας με τιμή εξάσκησης 30 ευρώ και η μετοχή βρίσκεται στα 34 ευρώ, θα πρέπει να διατηρεί σε ρευστά διαθέσιμα τουλάχιστον 10 συμβόλαια x 100 τεμάχια x (34-30=4)= 4.000 ευρώ.

ΟΧΙ. Μία χρηματοπιστωτική εταιρία προκειμένου να διεκπεραιώσει συναλλαγές σε παράγωγα προϊόντα, θα πρέπει να είναι Μέλος του ΧΠΑ, που σημαίνει ότι πληρεί συγκεκριμένα κριτήρια, όπως:

1. Να έχει άδεια διεξαγωγής συναλλαγών σε παράγωγα προϊόντα ή (χωρίς όμως να είναι δεσμευτικό) να έχει άδεια εκκαθάρισης των συναλλαγών επί των παραγώγων.
2. Να έχει τουλάχιστον έναν Ειδικό Διαπραγματευτή.
3. Εάν είναι μέλος της ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. να έχει πιστοποιημένο εκκαθαριστή
4. Να διαθέτει τον απαραίτητο τεχνολογικό εξοπλισμό
5. Να συμμετέχει ή να διαθέτει τη διαδικασία εκκαθάρισης σε πιστοποιημένα Μέλη Εκκαθάρισης
6. Ανάλογα με την κατηγορία Μέλους (Απλό Μέλος, Ειδ. Διαπραγματευτής Α, Ειδ. Διαπραγματευτής Β) να πληροί τις απαιτούμενες προϋποθέσεις κεφαλαίων.

Το νούμερο που μας δείχνει το "Ανοιχτό Ενδιαφέρον" δηλώνει τον αριθμό των συμβολαίων Δικαιωμάτων Αγοράς (Calls) στα οποία έχουν ανοιχτεί θέσεις και δεν έχουν κλείσει ακόμη. Επομένως, αν αυξάνεται ο αριθμός συμβολαίων Δικ. Αγοράς δεν δηλώνει αυτή η αύξηση ανοδικές τάσεις για την αγορά. Αν αντιθέτως αυτό το νούμερο μειώνεται, αυτή η μείωση δεν δηλώνει καθοδικές τάσεις.
Για κάθε ένα συμβόλαιο Δικ. Αγοράς "Ανοιχτού Ενδιαφέροντος" σημαίνει ότι υπάρχει ο αγοραστής του Δικ. Αγοράς (Call Buyer) και ο πωλητής το ίδιου Δικ. Αγοράς (Call Seller). Ο αγοραστής έχει ανοδικές βλέψεις για την αγορά ενώ ο πωλητής αντιθέτως έχει καθοδικές βλέψεις. Η ίδια εξήγηση επικρατεί και για τον αριθμό "Ανοιχτών Συμβολαίων (Ανοιχτό Ενδιαφέρον)" Δικαιωμάτων Πώλησης.

Μπορείτε να κλείσετε τη θέση σας πριν την ημερομηνία λήξης του συμβολαίου είτε πρόκειται για ΣΜΕ είτε για Δικαίωμα Προαίρεσης. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί εφόσον ο επενδυτής λάβει την αντίθετη θέση από αυτήν που αρχικά άνοιξε.
Παράδειγμα: Έστω ότι κάποιος επενδυτής αγοράζει ένα Δικ. Αγοράς στο FTSE 20 με τιμή εξάσκησης στις 2.000 μονάδες και ημερομηνία λήξης μετά από ένα μήνα. Ο επενδυτής μπορεί να κλείσει τη συγκεκριμένη θέση του είτε με κέρδος είτε με ζημία εάν πουλήσει το ίδιο συμβόλαιο.

Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης σε μετοχές (Stock Futures) εισήχθησαν στο ΧΠΑ το Νοέμβριο του 2001. Τα ΣΜΕ σε μετοχές γνωρίζουν τελευταία επιτυχία στις διεθνείς κεφαλαιαγορές και σκοπεύουν να δώσουν εναλλακτικές λύσεις κυρίως σε θεσμικούς επενδυτές όπως τη δυνατότητα να αγοράσουν ή να πουλήσουν τεμάχια σε μετοχές σε μία συμφωνημένη ημερομηνία και τιμή. Θα είναι φθηνότερα να συναλλαχθούν μεταξύ των αντισυμβαλλόμενων μερών όπως επίσης ένας άλλος τρόπος για να αντισταθμίσουν το κίνδυνο σε μετοχές ή χαρτοφυλάκια. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να έχετε στο τμήμα της εκπαίδευσης στα ΣΜΕ σε μετοχές.

Τα Δικαιώματα Προαίρεσης εμφανίζονται στις οθόνες συναλλαγών του ΟΑΣΗΣ (Ολοκληρωμένο Αυτοματοποιημένο Σύστημα Ηλεκτρονικών Συναλλαγών) με μία σειρά από γράμματα και αριθμούς. Η εμφάνισή τους είναι δηλαδή του τύπου FTASEE3F2200. Τι σημαίνει όμως αυτή η κωδικοποίηση;

Για να απομνημονεύσετε τον τρόπο με τον οποίο δημιουργείται αυτή η κωδικοποίηση, πρέπει να θυμάστε τα εξής:
· Οι μήνες του έτους είναι 12 και
· Τα 24 από τα 26 γράμματα της αγγλικής αλφαβήτου χρησιμοποιούνται για την κωδικοποίηση.

Αν σπάσουμε το σύμβολο που αναφέραμε προηγουμένως, FTASEE3F2200, σε κομμάτια, αυτό μεταφράζεται ως εξής:

FTASE E 3 F 2200

που με τη σειρά τους τα νούμερα και τα γράμματα εξηγούνται ως εξής:

Παράδειγμα υπολογισμού καθαρής θέσης (καθαρό κέρδος ή καθαρή ζημία ) σε ΣΜΕ του FTSE 20 (1 μονάδα δείκτη = 5 ευρώ):

Έστω ότι σήμερα η τιμή του FTSE 20 είναι 1840 μονάδες και το ΣΜΕ του επόμενου μήνα είναι 1881 μονάδες.

Εάν αποφασίσω να αγοράσω ένα ΣΜΕ του επόμενου μήνα στις 1881 μονάδες τότε θα πρέπει να καταβάλω μόνον το περιθώριο ασφάλειας που είναι το 18% (αναλόγως το ποσοστό που θέτει η κάθε χρηματιστηριακή εταιρία) της τιμής του FTSE 20- 1840 μονάδες (όχι του ΣΜΕ) x 5 ευρώ x 1 συμβόλαιο = 9.200 ευρώ. Το 18% του ποσού αυτού που ζητείται ως περιθώριο ασφάλειας  να υπάρχει είναι 1.656 ευρώ.

Οι 1881 μονάδες που αγόρασα το ΣΜΕ είναι το σημείο έναρξης της απόδοσης της θέσης μου. Αυτό σημαίνει ότι εφόσον αγόρασα στις μονάδες αυτές, όσο αυξάνεται ο υποκείμενος δείκτης FTSE 20, το ΣΜΕ θα κερδίζει σε πόντους, όχι όμως ανάλογους με αυτούς που κερδίζει ο υποκείμενος τίτλος και θα χάνει σε πόντους όσο πέφτει ο υποκείμενος όχι όμως ανάλογους με αυτούς που χάνει ο υποκείμενος τίτλος.

Εάν το ΣΜΕ για παράδειγμα βρεθεί στις 1895 μονάδες και το πουλήσουμε στο σημείο αυτό, θα κερδίσουμε 1895-1881 = 14 μονάδες. Το ποσό αυτό το πολλαπλασιάζουμε με τις 5 μονάδες και το 1 συμβόλαιο (όγκος συμβολαίων).

Σε χρηματική αξία έχουμε : 14 μονάδες x 5 x 1 = 70 ευρώ κέρδος χωρίς προμήθειες.

Εάν η χρηματιστηριακή εταιρία σας χρεώνει για παράδειγμα 15 ευρώ για intraday και 30 ευρώ για διακράτηση πέρα της μίας ημέρας, για να βρούμε το καθαρό κέρδος μετά τις προμήθειες, τότε πρέπει να πάρουμε δύο περιπτώσεις:

• Σε intra-day το «μέσα-έξω» κοστίζει προμήθειες 15 ευρώ στο «μέσα» και 15 ευρώ στο «έξω». Δηλαδή στην ημέρα πρέπει να πληρωθούν 30 ευρώ σύνολο. Από τα 70 ευρώ που λάβαμε αφαιρούμε τα 30 (προμήθειες) ευρώ και το καθαρό κέρδος μας είναι 40 ευρώ στο ένα συμβόλαιο. Το ποσό αυτό δεν υπόκειται σε φορολόγηση
• Σε διακράτηση θέσης το «μέσα-έξω» κοστίζει προμήθειες 30 ευρώ στο «μέσα» και 30 ευρώ στο «έξω». Δηλαδή στη διακράτηση πρέπει να πληρωθούν 60 ευρώ σύνολο. Από τα 70 ευρώ που λάβαμε αφαιρούμε τα 60 (προμήθειες) ευρώ και το καθαρό κέρδος μας είναι 10 ευρώ στο ένα συμβόλαιο. Το ποσό αυτό δεν υπόκειται σε φορολόγηση.

Νεκρό Σημείο

Για να βρούμε το νεκρό σημείο πρέπει να διαιρέσουμε την προμήθεια σε ευρώ με το πολλαπλασιαστή 5 ευρώ ανά μονάδα δείκτη. Δηλαδή, εάν πληρώνουμε 15 ευρώ στο intra-day για τη μία πράξη μόνο (στο «μέσα») τότε σε μονάδες αυτό μεταφράζεται ως 15 ευρώ / 5 ευρώ =3 μονάδες δείκτη FTSE 20. Αναλυτικότερα:

• Intra-Day: Προμήθεια συναλλαγής / 5 ευρώ ανά μονάδα δείκτη FTSE 20

Εάν για intra-day πληρώνουμε 15 ευρώ τότε διαιρούμε το 15/5 = 3 μονάδες και το νεκρό σημείο μας είναι οι 1881 μονάδες + 3 μονάδες στο άνοιγμα θέσης + 3 μονάδες στο κλείσιμο θέσης = 1887 μονάδες. Από το σημείο αυτό και μετά παρουσιάζεται κέρδος. Από το σημείο αυτό και κάτω με τις προμήθειες υπόψη παρουσιάζεται ζημιά. Δηλαδή η καθαρή ζημιά μας δεν είναι κάτω από τις 1881 μονάδες αλλά κάτω από τις 1887 μονάδες.

• Διακράτηση θέσης : Προμήθεια συναλλαγής / 5 ευρώ ανά μονάδα δείκτη FTSE 20

Εάν για διακράτηση θέσης πέραν της μίας ημέρας πληρώνουμε 30 ευρώ τότε διαιρούμε το 30/5 = 6 μονάδες και το νεκρό σημείο μας είναι οι 1881 μονάδες + 6 μονάδες στο άνοιγμα θέσης + 6 μονάδες στο κλείσιμο θέσης  = 1893 μονάδες. Από το σημείο αυτό και μετά παρουσιάζεται κέρδος. Από το σημείο αυτό και κάτω με τις προμήθειες υπόψη παρουσιάζεται ζημιά. Δηλαδή η καθαρή ζημιά μας δεν είναι κάτω από τις 1881 μονάδες αλλά κάτω από τις 1893 μονάδες.

Αν αγοράζατε 10 συμβόλαια αντί για ένα, δεν αλλάζει τίποτα στο νεκρό σημείο αλλά πολλαπλασιάζεται το κέρδος όπως πολλαπλασιάζεται η ζημία επί 10 φορές όσο το ΣΜΕ μετακινείται προς τα πάνω και προς τα κάτω αντίστοιχα.

Μπορείτε να έχετε περισσότερους από έναν κωδικό εκκαθάρισης σε διαφορετικές χρηματιστηριακές εταιρίες ή τράπεζες μέλη της ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. Το μειονέκτημα όμως είναι ότι θα πρέπει να διατηρείτε ξεχωριστό περιθώριο ασφάλισης για τον κάθε κωδικό εκκαθάρισης στη χρηματιστηριακή εταιρία ή τράπεζα. Δεν μπορείτε να ζητήσετε από την ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. να ενοποιήσει όλους τους λογαριασμούς σε έναν κοινό.

Το πρώτο δεδομένο που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι η κατεύθυνση της αγοράς ή του υποκείμενου τίτλου στο οποίο υπάρχει παράγωγο. Παρακάτω ακολουθεί ανάλυση:

Δικαιώματα Αγοράς (Calls)

Όταν έχουμε ανοδικές βλέψεις για την αγορά, αγοράζουμε μία μετοχή σε χαμηλή αξία προκειμένου να την πουλήσουμε σε υψηλότερη τιμή. Η εναλλακτική λύση είναι να αγοράσουμε ένα Δικαίωμα Αγοράς (Call) σε κάποιον υποκείμενο τίτλο διότι πιστεύουμε στην άνοδό του! 

Ερώτηση: 

Σε περίοδο υψηλών επιτοκίων θα προτιμούσαμε να αγοράσουμε τεμάχια μίας μετοχής καταβάλλοντας ολόκληρο το κεφάλαιο ή ένα Δικαίωμα Αγοράς που θα μας έδινε την ευκαιρία να συμμετέχουμε σε μία ανοδική κούρσα του υποκείμενου τίτλου καταβάλλοντας μόνον ένα μικρό ποσό;

Απάντηση:

Βεβαίως σε μία περίοδο υψηλών επιτοκίων, θα προτιμούσαμε να καταθέσουμε το μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου (που θα προοριζόταν για επένδυση στις μετοχές) στην τράπεζα προκειμένου να λάβουμε τον τόκο χωρίς κίνδυνο και παράλληλα να αγοράσουμε ένα Δικαίωμα Αγοράς για να έχουμε το δικαίωμα συμμετοχής στην ανοδική κούρσα του υποκείμενου τίτλου (μετοχή ή δείκτης). Εάν υποθέσουμε ότι αυτή η συμφέρουσα σκέψη πραγματοποιείται από τους περισσότερους επενδυτές, η ζήτηση μεγαλώνει για τα Δικαιώματα Αγοράς σε περίοδο υψηλών επιτοκίων με αποτέλεσμα  το αντίτιμό τους να είναι ακριβό.

Σε περίοδο χαμηλών επιτοκίων θα προτιμούσαμε να αγοράσουμε μετοχές ως εναλλακτικό μέσο επένδυσης με αποτέλεσμα να μην υπάρχει και τόσο μεγάλη ζήτηση για Δικαιώματα Αγοράς με αποτέλεσμα και η τιμή τους να είναι χαμηλότερη από αυτή που θα ήταν σε περίοδο υψηλών επιτοκίων.

Δικαιώματα Πώλησης (Puts)

Όταν έχουμε καθοδικές βλέψεις για την αγορά, θέλουμε πρώτα να πουλήσουμε τη μετοχή προκειμένου να την αγοράσουμε σε χαμηλότερη τιμή για να έχουμε κέρδος. Η εναλλακτική λύση είναι να αγοράσουμε ένα Δικαίωμα Πώλησης (Put) σε κάποιον υποκείμενο τίτλο διότι πιστεύουμε ότι θα βρεθεί σε χαμηλότερα επίπεδα.

Σε περίοδο υψηλών επιτοκίων θα προτιμούσαμε να πουλήσουμε τεμάχια μίας μετοχής προκειμένου να δημιουργήσουμε ρευστά διαθέσιμα για να τα τοποθετήσουμε σε έναν καταθετικό λογαριασμό προκειμένου να εισπράξουμε τον υψηλό τόκο χωρίς κίνδυνο. Έτσι, στην περίπτωση αυτή δεν θα διαλέγαμε να αγοράσουμε Δικαίωμα Πώλησης με αποτέλεσμα τα αντίτιμά τους να είναι μικρά.

Σε περίοδο χαμηλών επιτοκίων θα προτιμούσαμε να μην τοποθετήσουμε τα ρευστά διαθέσιμα σε καταθετικό λογαριασμό πουλώντας μετοχές  εφόσον τα έσοδα από τόκους θα είναι μικρά σε έναν καταθετικό λογαριασμό. Έτσι θα διαλέγαμε την αγορά Δικαιώματος Πώλησης με αποτέλεσμα η ζήτησή τους να αυξάνεται καθιστώντας έτσι πιο ακριβά τα αντίτιμά τους.

ΟΧΙ, τα κέρδη σας δεν φορολογούνται από συναλλαγές σε παράγωγα προϊόντα είτε πρόκειται για τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (futures) είτε πρόκειται για τα Δικαιώματα Προαίρεσης (options) καθώς επίσης και για τους Τίτλους Δανεισμού (stock repos).

Σε κάθε τηλεφωνική επικοινωνία με τη χρηματιστηριακή εταιρία που συνεργάζεστε για να μεταβιβάσετε μία εντολή σε Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (Futures) θα πρέπει να είστε σίγουρος ότι έχετε με καθαρό τρόπο αναφέρει τα παρακάτω στοιχεία:

Συνήθως, οι περισσότερες χρηματιστηριακές εταιρίες μαγνητοφωνούν τη συνδιάλεξή σας την ώρα που δίνετε την εντολή. Καλό θα είναι να το γνωρίζετε εάν συμβαίνει πριν ακόμη επιλέξετε τη χρηματιστηριακή εταιρία που θα συνεργαστείτε!

Σε κάθε τηλεφωνική επικοινωνία με τη χρηματιστηριακή εταιρία που συνεργάζεστε για να μεταβιβάσετε μία εντολή σε Δικαιώματα Προαίρεσης (Options) θα πρέπει να είστε σίγουρος ότι έχετε με καθαρό τρόπο αναφέρει τα παρακάτω στοιχεία:

Συνήθως, οι περισσότερες χρηματιστηριακές εταιρίες μαγνητοφωνούν τη συνδιάλεξή σας την ώρα που δίνετε την εντολή. Καλό θα είναι να το γνωρίζετε εάν συμβαίνει πριν ακόμη επιλέξετε τη χρηματιστηριακή εταιρία που θα συνεργαστείτε!

Το program trading είναι οι ταυτόχρονες αγορές και πωλήσεις μεγάλων "καλαθιών μετοχών". Κατά το NYSΕ (New York Stock Exchange) είναι οι αγοραπωλησίες ταυτόχρονα περισσότερων από 15 μετοχικούς τίτλους αξίας μεγαλύτερης του 1 εκ. δολαρίων. Η διαδικασία έλαβε μέρος στις αρχές του 1980 όταν οι μεγάλοι χρηματιστηριακοί οίκοι εφάρμοσαν στρατηγικές arbitrage προσπαθώντας έτσι να επωφεληθούν ασυμφωνίες στις τιμές μεταξύ των τιμών μετοχών (δεικτών και τιμών) στα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (futures) και Δικαιωμάτων Προαίρεσης (Options).
Ιδιαίτερα στον S&P 500, οι ταυτόχρονες αγοραπωλησίες γίνονται στο σύνολο του καλαθιού του δείκτη με 500 μετοχικούς τίτλους με αποτέλεσμα οι όγκοι συναλλαγών να είναι τεράστιοι. Αν και δεν χρειάζεται η χρήση Ηλεκτρονικού Υπολογιστή, οι μεγάλοι χρηματιστηριακοί οίκοι διαθέτουν έξυπνα ηλεκτρονικά συστήματα τα οποία εκτελούν τις συναλλαγές ανάλογα με τα κριτήρια και τις παραμέτρους που έχουν προκαθοριστεί.
Με το program trading όμως μπορούν να επιτευχθούν και άλλοι σκοποί πέραν του arbitrage. Μία εναλλακτική χρήση είναι η αγορά του καλαθιού ενός δείκτη όπως ο Dow Jones ή ο Nasdaq ακριβώς με τους μετοχικούς τίτλους που αποτελούνται. Τα market neutral (ουδέτερης αγοράς) hedge funds χτίζουν χαρτοφυλάκια αγορών/πωλήσεων το οποίο σημαίνει ότι αγοράζουν ένα καλάθι μετοχών και πουλούν ταυτόχρονα ένα άλλο καλάθι μετοχών βασισμένα σε κάποιες παραμέτρους όπως το P/E αυτών (Price/Earnings).
Στην περίπτωση των "χαρτοφυλακίων με προστατευτικές παραμέτρους" επιτρέπει στους θεσμικούς κυρίως επενδυτές να πουλήσουν μεγάλες ποσότητες των μετοχών τους όταν συναντήσουν κάποιες συνισταμένες του μοντέλου προστασίας του χαρτοφυλακίου τους που έχουν τεθεί από πριν.
Το 1987 το program trading δημιούργησε προβλήματα και βρέθηκε κατά κάποιο τρόπο ένοχο. Αυτό συνέβη διότι οι πωλήσεις έλαβαν μέρος ταυτόχρονα από πολλούς θεσμικούς επενδυτές που είχαν παραμετροποιήσει το σύστημα του program trading με αποτέλεσμα ο Dow Jones εκείνη την ημέρα μόνον να χάσει 508 μονάδες ή 22,6% και με 600 εκ. μετοχές να αλλάζουν χέρια.
Από τότε και μετά υπήρξαν κάποιες δικλείδες ασφαλείας προκειμένου να αποφευχθούν τέτοιου είδους φαινόμενα στο μέλλον όπως μετά την πτώση κάποιου ποσοστού του δείκτη Dow Jones είτε να παύουν οι συναλλαγές για κάποιο χρονικό διάστημα της ημέρας είτε να κλείνει η αγορά για όλη την ημέρα.

Τα swaps είναι συμφωνίες ανταλλαγής στοιχείων μεταξύ αντισυμβαλλόμενων μερών σε μία προκαθορισμένη μελλοντική χρονική στιγμή.
Τόσο οι εταιρίες όσο και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο τον κίνδυνο (risk) που ενέχουν μερικές αγορές αναλόγως με τη μεταβλητότητα που τις χαρακτηρίζει. Κάποιοι είναι διατεθειμένοι να εκτεθούν σε μικρότερο βαθμό κινδύνου (risk averse) σε σχέση με κάποιους άλλους που αναζητούν τον κίνδυνο (less risk averse). Σαφώς, το κίνητρο για αυτούς που αναλαμβάνουν μεγαλύτερο κίνδυνο είναι η υψηλότερη προσδοκώμενη απόδοση.
Τα swaps δεν είναι τίποτε άλλο παρά παράγωγα προϊόντα. Οι συμμετέχοντες στην αγορά παραγώγων, μπορούν για παράδειγμα να αντισταθμίσουν το κίνδυνο σε ένα χαρτοφυλάκιο με μετοχικούς τίτλους, είτε μέσω των ΣΜΕ (futures) είτε μέσω των Δικαιωμάτων Προαίρεσης (options) τα οποία διαπραγματεύονται στην αγορά παραγώγων (listed exchange derivatives).
Μερικές φορές όμως, μεγάλοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί ή θεσμικοί επενδυτές θέλουν να εξατομικεύσουν την αντιστάθμισή τους και να μεταφέρουν τον κίνδυνο σε άλλους επιθυμούντες ακόμη και για προϊόντα τα οποία δεν συμπεριλαμβάνονται στις κύριες αγορές διαπραγμάτευσης.
Τέτοιου είδους παράγωγα εξωχρηματιστηριακά (over the counter) προϊόντα, "κομμένα και ραμμένα" στις απαιτήσεις των εταιριών και θεσμικών επενδυτών είναι τα swaps.
Τα πλεονεκτήματα αυτών είναι ότι δημιουργούνται κάτω από τις ανάγκες και απαιτήσεις δύο ή λίγων ενδιαφερόμενων μερών, δεν παρακολουθούνται από κανένα επίσημο εποπτικό σώμα (είναι υποκείμενα στη πιστοληπτική ικανότητα και φερεγγυότητα των αντισυμβαλλομένων) παρέχοντας έτσι ευελιξία και το κόστος συναλλαγών είναι μικρό.
Τα μειονεκτήματα αυτών είναι ότι δεν υπάρχει απαιτούμενη ρευστότητα σε περίπτωση που ένα αντισυμβαλλόμενο μέρος θέλει να τερματίσει τη συμφωνία, το πρώτο ενδιαφερόμενο μέρος που θα δημιουργήσει ένα swap μερικές φορές είναι δύσκολο να βρει το αντισυμβαλλόμενο μέρος και το κυριότερο επειδή δίνουν την ευελιξία να δημιουργηθούν κατόπιν των απαιτήσεων των ενδιαφερόμενων μερών και δεν ελέγχονται από κανένα εποπτικό σώμα αλλά ούτε εταιρία εκκαθάρισης συναλλαγών μεσολαβεί μεταξύ τους, έχουν υψηλό πιστωτικό κίνδυνο αθέτησης της συμφωνίας από τα αντισυμβαλλόμενα μέρη.
Το πρώτο swap που δημιουργήθηκε ήταν μεταξύ της IBM και World Bank το 1981 και αφορούσε μετατροπή χρέους της IBM από γερμανικά μάρκα και ελβετικά φράγκα σε δολάρια, κάτι το οποίο δέχθηκε να αναλάβει η World Bank. Έτσι, η IBM υποχρεούνταν να πληρώσει τις οφειλές της σε δολάρια στη World Bank και αυτή με τη σειρά της σε γερμανικά μάρκα και ελβετικά φράγκα στους πιστωτές της IBM. Με αυτό το τρόπο, η IBM μείωσε το συναλλαγματικό της κίνδυνο από οποιεσδήποτε μεταβολές που θα μπορούσαν να παρουσιαστούν κατά τη διάρκεια αποπληρωμής του χρέους της. Για ποιο λόγο το έκανε αυτό η World Bank; Ίσως επειδή διατηρούσε μεγάλα αποθέματα ρευστού στα δύο παραπάνω νομίσματα χωρίς να δημιουργείται υψηλός κίνδυνος ανάληψης αυτής της συμφωνίας από τη πλευρά της.

Για μία αγορά χωρίς έντονη κατευθυντικότητα, θεωρείται (όπως υποθέτει και το μοντέλο Black-Sholes) ότι οι ποσοστιαίες μεταβολές των τιμών ενός τίτλου εκτελούν έναν "τυχαίο περίπατο" (random walk). Η μεταβλητότητα τότε, σε ένα δεδομένο χρονικό διάστημα t, είναι το μέτρο της τυπικής απόκλισης του τυχαίου περιπάτου από την αρχική του θέση. Σύμφωνα με τη θεωρία των τυχαίων περιπάτων η τυπική αυτή απόκλιση είναι ανάλογη της τετραγωνικής ρίζας του χρόνου t.
Εάν όμως ο περίπατος έχει προτιμητέα κατεύθυνση, τότε μιλάμε για "biased random walk", οπότε αυτός ο νόμος ΔΕΝ ισχύει. Στο όριο μάλιστα που η κίνηση γίνεται όλη προς μία κατεύθυνση, τότε η τυπική απόκλιση είναι ακριβώς ανάλογη του χρόνου και όχι της τετραγωνικής ρίζας αυτού.
Βέβαια, στην πραγματικότητα οι κινήσεις στον υποκείμενο τίτλο είναι ένα μίγμα τυχαιότητας και κατεύθυνσης. Aρα υπάρχει ένα κομμάτι που είναι ανάλογο του χρόνου και ένα άλλο που είναι ανάλογο της ρίζας του.
Σε αυτήν την "μικτή" περίπτωση δεν υπάρχει ευθύς ορισμός της μεταβλητότητας κατά το μοντέλο Black-Sholes. Πρέπει να χρησιμοποιηθεί το (πιο πολύπλοκο) δυωνιμικό μοντέλο (binomial model), το οποίο λαμβάνει υπόψη του εκτός από το βήμα των μεταβολών στις τιμές και την ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ η κίνηση να είναι προς τα πάνω ή προς τα κάτω.

Το Derivatives.gr δημιουργήθηκε και άρχισε να λειτουργεί στις 20 Ιουνίου του 2000.

Σκοπός του Derivatives.gr είναι να εκπαιδεύσει τους νέους υποψήφιους επενδυτές για τις λειτουργίες και τα οφέλη των παραγώγων καθώς επίσης να τους ενημερώνει για τις τελευταίες εξελίξεις στην αγορά των παραγώγων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Προκειμένου να έχετε την αίσθηση του ζωντανού παραδείγματος σε αληθινό χρόνο, ο χρόνος έναρξης των παραδειγμάτων στο Εισαγωγή στα Παράγωγα και στα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης είναι πάντα ο χρόνος που διαβάζετε το παράδειγμα online. Αυτό σας βοηθάει να εκτιμήσετε και να κατανοήσετε καλύτερα το παράδειγμα που μελετάτε σε ζωντανό χρόνο.

Για παράδειγμα, εάν ο μήνας που διανύουμε σήμερα είναι Σεπτέμβριος, όλα τα παραδείγματα που αναφέρονται σε χρονικές διάρκειες ενός, δύο ή τριών μηνών αρχίζουν να μετρούν από το μήνα Σεπτέμβριο.

Μπορείτε να υποβάλετε την ερώτησή σας στο τμήμα των συζητήσεων εφόσον είστε Μέλη της Επενδυτικής κοινότητας του Derivatives.gr και αμέσως αυτή ανακοινώνεται στα περιεχόμενα. Μετά την διαδικασία αυτή, κάποιος άλλος φίλος του Derivatives.gr μπορεί να απαντήσει στην ερώτηση που έχετε υποβάλλει ή να συζητήσετε πάνω σε κάποιο θέμα του ενδιαφέροντος που αναπτύχθηκε.

Μπορείτε να στείλετε e-mail στο info@derivatives.gr για να μας ρωτήσετε τις απορίες που έχετε. Το μόνο που χρειαζόμαστε από εσάς είναι το ονοματεπώνυμό σας και το προσωπικό σας e-mail.

Τα δύο εικονίδια με τα βελάκια, απεικονίζουν την αυτόματη καθοδήγηση. Η αυτόματη καθοδήγηση στο Εισαγωγή στα Παράγωγα στα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης και στα υπόλοιπα τμήματα της εκπαίδευσης προσφέρει την άνεση στο χρήστη να διαβάσει το περιεχόμενο αυτών των τμημάτων με ευκολία, καθώς και με την προβλεπόμενη σειρά. Αυτό του δίνει την δυνατότητα της συνεχόμενης ροής άντλησης του εκπαιδευτικού υλικού σε φιλική και ευκολονόητη μορφή.

Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την αντίστοιχη φόρμα ανάκτησης και τα σχετικά στοιχεία θα σας σταλούν αυτόματα στο email που μας έχετε δηλώσει κατά την εγγραφή σας. Δεν μπορούν να σας σταλούν σε άλλο email από αυτό που έχετε δηλώσει για λόγους ασφαλείας.

Για να γίνετε μέλος της επενδυτικής κοινότητας του Derivatives.gr, προκειμένου να έχετε πρόσβαση σε όλα τα τμήματα του, θα πρέπει να ακολουθήσετε τα βήματα εγγραφής με τα στοιχεία που σας ζητάμε. Για να γίνετε μέλος, δεν υπάρχει καμία οικονομική επιβάρυνση.

Προκειμένου να ακυρώσετε την εγγραφή σας και να παύσετε έτσι να είστε Μέλος της επενδυτικής κοινότητας του Derivatives.gr, πρέπει να μας στείλετε email στο info@derivatives.gr γράφοντας ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ ΜΟΥ. Εμείς απλώς σβήνουμε από το σύστημά μας τα πάντα που αφορούν το πρόσωπό σας.

Μπορείτε ελεύθερα να στέλνετε τέτοιου είδους απορίες στο email info@derivatives.gr με θέμα ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΓΓΡΑΦΗΣ για να θέσετε το συγκεκριμένο θέμα που σας απασχολεί!